Εισαγωγή
Είναι γνωστό ότι η χριστιανική παράδοση απαγορεύει ή βλέπει πολύ περιφρονητικά τον δεύτερο γάμο, σε εφαρμογή των λόγων του Χριστού:
ΜΑΤΘ 19:9 Σας λέγω δε ότι όστις χωρισθή την γυναίκα αυτού εκτός διά πορνείαν και νυμφευθή άλλην, γίνεται μοιχός· και όστις νυμφευθή γυναίκα κεχωρισμένην, γίνεται μοιχός.
Μάλιστα η Καθολική παράδοση απαγορεύει και αυτό ακόμα το διαζύγιο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία μέχρι τον 8ο αιώνα απαγόρευε εντελώς τον δεύτερο γάμο, και επέτρεπε το διαζύγιο μόνο σε περίπτωση μοιχείας. Επειδή ο αυτοκράτορας Λέων ο Σοφός, στο Βυζάντιο, ήθελε να ξαναπαντρευτεί και πίεζε την Εκκλησία, αυτή, για λόγους σκοπιμότητας, επέτρεψε το δεύτερο και τρίτο γάμο, θεωρώντας τους όμως μία μεγάλη πνευματική πτώση (είναι χαρακτηριστικό ότι στη τελετή του δεύτερου γάμου ψάλλονται και τροπάρια κηδείας). Για να ξαναπαντρευτεί ο Ερρίκος ο Η', η Αγγλικανική Εκκλησία, και αυτή για λόγους σκοπιμότητας, επέτρεψε τον δεύτερο γάμο, τον 16ο αιώνα. Την ίδια πορεία ακολούθησαν και άλλες Διαμαρτυρόμενες εκκλησίες (Λουθηρανική, Πρεσβυτεριανή κα.) για να μη δυσαρεστούν τους πιστούς τους και την κοινωνία γενικότερα.
Ο γάμος αποτελεί μια συνθήκη (αμοιβαία υπόσχεση) μεταξύ δύο ανθρώπων που τελείται ενώπιον του Θεού. Η συνθήκη αυτή λύνεται αποκλειστικά και μόνο με το θάνατο, ώστε εάν ζώντος του συζύγου του κάποιος κάνει νέο γάμο, αυτός θεωρείται αυτοδίκαια άκυρος. (ΓΕΝ β:24, ΜΑΛ β:14)
Ένας γάμος θεωρείται ότι έχει ολοκληρωθεί έγκυρα, μόνο στη περίπτωση που συντρέχουν αθροιστικά και οι τρεις παρακάτω προϋποθέσεις:
(α) Γαμήλια Τελετή στην εκκλησία ή αλλού από θρησκευτικό λειτουργό,
(β) επισημοποίηση του γάμου στη πολιτεία. (Ισχύει στις περισσότερες αναπτυγμένες κοινωνίες. Πάντως η περίπτωση αυτή μπορεί να μην ισχύει σύμφωνα με τα ήθη και τις συνήθειες κάποιου τόπου) και
(γ) Ολοκλήρωση σαρκικής επαφής.
Αν κάποια από τις παραπάνω προϋποθέσεις λείπει, δεν έχει τελεστεί γάμος.
Γεν 24:67 Ο δε Ισαάκ έφερεν αυτήν εις την σκηνήν της μητρός αυτού Σάρρας· και έλαβε την Ρεβέκκαν, και έγεινεν αυτού γυνή, και ηγάπησεν αυτήν· και παρηγορήθη ο Ισαάκ περί της μητρός αυτού.
Ο γάμος και το διαζύγιο στην Αγία Γραφή <πίσω
Μαρκ 10:1 Και σηκωθείς εκείθεν έρχεται εις τα όρια της Ιουδαίας διά του πέραν του Ιορδάνου, και συνέρχονται πάλιν όχλοι προς αυτόν, και ως εσυνείθιζε, πάλιν εδίδασκεν αυτούς. 2 Και προσελθόντες οι Φαρισαίοι, ηρώτησαν αυτόν αν συγχωρήται εις άνδρα να χωρισθή την γυναίκα αυτού, πειράζοντες αυτόν.
Είναι ευπρόσδεκτο ενώπιον του Κυρίου, να ρωτάμε για τα πράγματα που κρατάνε τη ψυχή μας σε αμφιβολία και σε απόσταση από το λόγο του Θεού. Ο Θεός με το Λόγο Του έχει την απάντηση για κάθε θέμα διδασκαλίας που μας απασχολεί. Ας θυμηθούμε τη περίπτωση της Σαμαρείτισσας και πόσο χρόνο της αφιέρωσε ο Ιησούς, ώστε να της λύσει διεξοδικά όλες τις απορίες που την βασάνιζαν.
Πρέπει να προσέξουμε όμως και ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός. Όσοι ρωτάνε για θέματα που έχουν ήδη απαντηθεί ξεκάθαρα από το λόγο του Θεού, έχοντας ήδη πάρει τις αποφάσεις τους ότι ανεξάρτητα από το τι λέγει ο Λόγος, εκείνοι θα κάνουν αυτό που έχουν αποφασίσει, πειράζουν τον Κύριο.
Μαρκ 10:3 Ο δε αποκριθείς είπε προς αυτούς· τι προσέταξεν εις εσάς ο Μωϋσής; 4 Οι δε είπον· Ο Μωϋσής συνεχώρησε να γράψη έγγραφον διαζυγίου και να χωρισθή αυτήν. 5 Και αποκριθείς ο Ιησούς είπε προς αυτούς· Διά την σκληροκαρδίαν σας έγραψεν εις εσάς την εντολήν ταύτην· 6 απ’ αρχής όμως της κτίσεως άρσεν και θήλυ εποίησεν αυτούς ο Θεός· 7 ένεκεν τούτου θέλει αφήσει άνθρωπος τον πατέρα αυτού και την μητέρα, και θέλει προσκολληθή εις την γυναίκα αυτού, 8 και θέλουσιν είσθαι οι δύο εις σάρκα μίαν. Ώστε δεν είναι πλέον δύο, αλλά μία σάρξ· 9 εκείνο λοιπόν, το οποίον ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος ας μη χωρίζη.
Οι Ιουδαίοι, φερόντουσαν στις γυναίκες τους ως κατώτερα όντα, ως ιδιοκτησίες τους. Μάλιστα ο Μωϋσής, επειδή ήταν λαός σκληρόκαρδος και δεν ήταν λαός έτοιμος να ακολουθήσει τις εντολές του Θεού, τους είχε παραδώσει -με την ανοχή του Θεού- μια διάταξη του Νόμου, που όριζε ότι ο άνδρας μπορούσε για οποιαδήποτε αιτία εκείνος θεωρούσε ικανή, μπορούσε να γράψει ένα έγγραφο διαζυγίου και να χωρίζει τη γυναίκα του. Αν μάλιστα και ο δεύτερος άνδρας της δεν την ήθελε, μπορούσε να την χωρίσει κι εκείνος με τον ίδιο τρόπο. Για τη γυναίκα φυσικά δεν υπήρχε τέτοια πρόβλεψη.
Δευτ 24:1 Όταν τις λάβη γυναίκα και νυμφευθή μετ’ αυτής, και συμβή να μη εύρη χάριν εις τους οφθαλμούς αυτού, διότι εύρηκεν εν αυτή άσχημον πράγμα, τότε ας γράψη εις αυτήν γράμμα διαζυγίου, και ας δώση αυτό εις την χείρα αυτής, και ας αποπέμψη αυτήν εκ της οικίας αυτού. 2 Και αφού αναχωρήση από της οικίας αυτού, δύναται να υπάγη και να συζευχθή μετά άλλου ανδρός. 3 Και εάν ο δεύτερος ανήρ αυτής μισήση αυτήν και γράψη εις αυτήν γράμμα διαζυγίου και δώση αυτό εις την χείρα αυτής, και αποπέμψη αυτήν από της οικίας αυτού, …
Ο Θεός είχε προβλέψει μια γυναίκα για τον κάθε άνδρα. Αυτός ήταν και ο λόγος που απαρχής έπλασε την Εύα για τον Αδάμ. Ο άντρας όμως, εκμεταλλεύτηκε την πιο δυνατή του φύση και αδίκησε τις γυναίκες, παρόλο που αυτό ήταν αντίθετο προς το Πνεύμα του Θεού:
Μαλ 2:14 Και λέγετε, Διά τι; Διότι ο Κύριος εστάθη μάρτυς μεταξύ σου και της γυναικός της νεότητός σου, προς την οποίαν συ εφέρθης δολίως· ενώ αυτή είναι η σύζυγός σου και η γυνή της συνθήκης σου. 15 Και δεν έκαμεν ο Θεός ένα; και όμως αυτός είχεν υπεροχήν πνεύματος. Και διά τι τον ένα; διά να ζητήση σπέρμα θείον. Διά τούτο προσέχετε εις το πνεύμά σας, και ας μη φέρηται μηδείς απίστως προς την γυναίκα της νεότητος αυτού. 16 Διότι ο Κύριος, ο Θεός του Ισραήλ, λέγει ότι μισεί τον αποβάλλοντα αυτήν και τον καλύπτοντα την βίαν με το ένδυμα αυτού, λέγει ο Κύριος των δυνάμεων· διά τούτο προσέχετε εις το πνεύμά σας και μη φέρεσθε δολίως.
Μαρκ 10:9 εκείνο λοιπόν, το οποίον ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος ας μη χωρίζη…
Στη Καινή Διαθήκη, ο γάμος αναβαθμίζεται στο επίπεδο που ο Θεός τον είχε προορίσει. Ο Ιησούς Χριστός, ο οποίος αποκαλείται “Νυμφίος”, έχει μιά μόνο Εκκλησία, μιά μόνο Νύμφη, με αυτήν είναι αρραβωνιασμένος και με αυτήν πρόκειται να κάνει το γάμο. Η Νύμφη, ο λαός του Θεού, όπως δεν μπορεί να λατρεύει άλλους θεούς διότι αυτό αποκαλείται στη Γραφή πνευματική πορνεία, έτσι δεν μπορεί πια να χωρίζει και να ξαναπαντρεύεται. Στη Καινή Διαθήκη, μόνο ο θάνατος μπορεί να διασπάσει το δεσμό του γάμου.
Ρωμ 7:2 Διότι η ύπανδρος γυνή είναι δεδεμένη διά του νόμου με τον άνδρα ζώντα· εάν δε αποθάνη ο ανήρ, απαλλάττεται από του νόμου του ανδρός. 3 Άρα λοιπόν εάν ζώντος του ανδρός συζευχθή με άλλον άνδρα, θέλει είσθαι μοιχαλίς· εάν όμως αποθάνη ο ανήρ, είναι ελευθέρα από του νόμου, ώστε να μη ήναι μοιχαλίς εάν συζευχθή με άλλον άνδρα.
Ο Ματθαίος προσθέτει στο παραπάνω περιστατικό μια επιπλέον πληροφορία. Οι μαθητές μόλις άκουσαν τη διδασκαλία του Ιησού και ότι όποιος παντρεύεται είναι δεμένος με το γάμο αυτό μέχρι να πεθάνει, αναστατώθηκαν:
Ματθ 19:10 “Λέγουσι προς αυτόν οι μαθηταί αυτού· Εάν ούτως έχη η υποχρέωσις του ανδρός προς την γυναίκα, δεν συμφέρει να νυμφευθή. 11 Ο δε είπε προς αυτούς· Δεν δύνανται πάντες να δεχθώσι τον λόγον τούτον, αλλ’ εις όσους είναι δεδομένον. 12 Διότι είναι ευνούχοι, οίτινες εκ κοιλίας μητρός εγεννήθησαν ούτω, και είναι ευνούχοι, οίτινες ευνουχίσθησαν υπό των ανθρώπων, και είναι ευνούχοι, οίτινες ευνούχισαν εαυτούς διά την βασιλείαν των ουρανών. Όστις δύναται να δεχθή τούτο, ας δεχθή.”
Ποτέ δεν ήταν εύκολο κανείς να ακολουθήσει τον Κύριο χωρίς να κάνει σοβαρές θυσίες. Στο προηγούμενο κεφάλαιο είδαμε ότι αν κάποιον τον σκανδαλίζει το χέρι του, προκειμένου να κληρονομήσει τη Βασιλεία του Θεού, τον συμφέρει να το κόψει και να το πετάξει, παρά να διανοηθεί να παραβεί εν γνώσει του, το Λόγο του Θεού. Εδώ ο Λόγος του Θεού διαπραγματεύεται ένα από τα πιο δύσκολα θέματα που μπορεί να συναντήσει ο άνθρωπος στη πνευματική του πορεία. Ο άνθρωπος έχει την ανάγκη της συμβίωσης, της δημιουργίας μιας οικογένειας. Παρόλα αυτά, ο Κύριος λέει ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να διορυχθή ο γάμος, παρά μόνο με το θάνατο. Αν λοιπόν κάποιος βρεθεί στη θέση του αδικημένου συζύγου, η οδηγία του Θεού είναι μία, μοναδική και πολύ δύσκολη. Ο άσκηση εγκράτειας και η αφιέρωση στον Θεό ώστε Εκείνος που επέτρεψε το σταυρό αυτό στη ζωή του, να του χορηγήσει και τη δύναμη για να εξασκήσει την απαιτούμενη αυτή εγκράτεια.
…Όστις δύναται να δεχθή τούτο, ας δεχθή… Ορισμένοι φτάνουν στο σημείο να ισχυριστούν ότι εδώ ο Ιησούς αφήνει τον καθένα να δεχθεί τη παραπάνω διδασκαλία, χωρίς όμως να είναι δεσμευτική. Λένε λοιπόν, «αν μπορεί κάποιος να το δεχτεί και να ευνουχιστεί για τη βασιλεία των ουρανών, ας το δεχτεί, αν όμως κάποιος δεν μπορεί, ας μη το δεχτεί, ας κάνει ότι νομίζει! Αυτό όμως μια διαβολικής έμπνευσης εισήγηση διότι ότι μας λέγει ο Λόγος του Θεού, είναι απολύτως δεσμευτική για όλους, χωρίς εξαιρέσεις. Αυτό που εννοεί εδώ ο Ιησούς, είναι ότι «δεν είναι για όλους η Βασιλεία των ουρανών, παρά μόνο για όσους μπορούν να δεχτούν το λόγο αυτό ως λόγο Θεού, καθώς είναι.
Μαρκ 10:10 “Και εν τη οικία πάλιν οι μαθηταί αυτού ηρώτησαν αυτόν περί του αυτού, 11 και λέγει προς αυτούς· Όστις χωρισθή την γυναίκα αυτού και νυμφευθή άλλην, πράττει μοιχείαν εις αυτήν· 12 και εάν γυνή χωρισθή τον άνδρα αυτής και συζευχθή με άλλον, μοιχεύεται.”
Το παραπάνω εδάφιο μας μαρτυρεί ότι ο δεύτερος γάμος απαγορεύεται εντελώς, αν και κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά γιατί υπάρχουν περιπτώσεις γνησίων λευκών γάμων οι οποίοι έγιναν ενόσω κάποιος πιστός βρισκόταν σε άγνοια Θεού, όπου ενδεχόμενα να μην έχει ολοκληρωθεί αυτό που η Γραφή ονομάζει γάμο, έστω και αν έχει γίνει κάποια τελετή και ενημέρωση του κράτους.
Α’ Κορ 7:10 “Εις δε τους νενυμφευμένους παραγγέλλω, ουχί εγώ αλλ’ ο Κύριος, να μη χωρισθή η γυνή από του ανδρός αυτής· 11 αλλ’ εάν και χωρισθή, ας μένη άγαμος ή ας συνδιαλλαγή με τον άνδρα· και ο ανήρ να μη αφίνη την εαυτού γυναίκα.”
Το πιστό μέλος δεν επιτρέπεται να χορηγεί διαζύγιο ποτέ <πίσω
Εδώ έχει γίνει μια μεγάλη μια μεγάλη παρεξήγηση στην ερμηνεία. Μερικοί νομίζουν ότι η φράση “παρεκτός λόγου πορνείας” που περιέχεται στο παρακάτω εδάφιο, επιτρέπει το διαζύγιο:
Ματθ 5:31 “Ερρέθη προς τούτοις ότι όστις χωρισθή την γυναίκα αυτού, ας δώση εις αυτήν διαζύγιον. Εγώ όμως σας λέγω ότι όστις χωρισθή την γυναίκα αυτού παρεκτός λόγου πορνείας, κάμνει αυτήν να μοιχεύηται, και όστις λάβη γυναίκα κεχωρισμένην, γίνεται μοιχός.”
Το πιστό μέλος δεν επιτρέπεται να χορηγεί διαζύγιο ποτέ. Η Καινή διαθήκη δεν δίνει το δικαίωμα σε κανέναν και ποτέ να χορηγήσει διαζύγιο. Το πιστό μέλος επιτρέπεται μόνο να χωρισθεί από τον ή την σύζυγο του σε περίπτωση πορνείας. Ακόμα και τότε όμως, εφόσον το άλλο μέλος βρίσκεται στη ζωή, το πιστό μέλος είναι δεμένο από το Νόμο του Θεού στο γάμο, απλά έχει το δικαίωμα να ζει χώρια από το μέλος που μοίχευσε, εφόσον δεν επιθυμεί ή δεν μπορεί να συνδιαλλαγεί μαζί του (δηλαδή να συγχωρήσει το άλλο μέλος για να συνεχίσει ο γάμος). Αν το άπιστο ή το μοιχό μέλος αποφασίσει να χρησιμοποιήσει το Νόμο και να χωρίσει με διαζύγιο, τότε είναι ελεύθερος να χωρίσει.
Η φράση “παρεκτός λόγου πορνείας” που αναφέρεται στο ΜΑΤΘ ε:32 και ιθ:9, δεν ταυτίζεται λοιπόν με το δικαίωμα του αθώου μέλους να ξαναπαντρευτεί, αλλά με το δικαίωμα του αθώου εάν το θελήσει, να μπορεί να χωρίσει το πόρνο μέλος. Αν δεν το έλεγε, εφόσον μόνο ο θάνατος λύνει το γάμο, κάποιος θα μπορούσε να πορνεύει συνεχώς και να γυρνά στο σπίτι του όποτε ήθελε με το αθώο μέλος να υποχρεώνεται όχι μόνο να ζει μαζί του, αλλά να ικανοποιεί και τις σαρκικές του ορέξεις. Αυτό ο Θεός δεν το δέχεται και δίνει στο αθώο μέλος το δικαίωμα αν θέλει, να μπορεί να χωρίσει, ή να συνδιαλλαγεί με τον/την σύζυγο.
11 αλλ’ εάν και χωρισθή, ας μένη άγαμος: Μη ξεχνάμε ότι ο λόγος αυτός απευθύνεται προς του νενυμφευμένους αδελφούς και αδελφές. Ένας Χριστιανός λοιπόν δεν μπορεί για κανένα άλλο λόγο να χωρίσει, παρά μόνο “παρεκτός λόγου πορνείας”. Αν λοιπόν, υπάρξει εξωσυζυγική σχέση τους ενός συζύγου, το αθώο μέλος μπορεί να χωρίσει, αλλά όπως μας λέει εδώ, ας μένει άγαμος!
Λουκ 16:17 Ευκολώτερον δε είναι ο ουρανός και η γη να παρέλθωσι παρά μία κεραία του νόμου να πέση. 18 Πας όστις χωρίζεται την γυναίκα αυτού και νυμφεύεται άλλην, μοιχεύει, και πας όστις νυμφεύεται κεχωρισμένην από ανδρός, μοιχεύει.
Ο Λόγος του Θεού δεν δεσμεύεται και δεν αλλάζει ανάλογα με τις ορέξεις του ανθρώπου. Είναι αναλλοίωτος στο χρόνο και δεν χρειάζεται ούτε βελτιωτικές παρεμβάσεις από την “εκκλησία”, ούτε “οικονομία”. Αυτό που χρειάζεται ό άνθρωπος είναι να πάρει στερεά απόφαση να υποτάξει τον εαυτό του στο θέλημα του Θεού, έστω και αν αυτό απαιτεί κάποιου είδους θυσία από τη μεριά του ανθρώπου.
Τα παραπάνω εδάφια όπως και το ιθ’ του Ματθαίου, μας διδάσκουν ότι όταν κάποιος άνθρωπος βρίσκεται εν γνώσει του Λόγου του Θεού και αποφασίσει να τελέσει δεύτερο γάμο, άσχετα από το λόγο για τον οποίο έχει χωρίσει, διαπράττει μοιχεία, ελέγχεται ως παραβάτης και αν δεν μετανοήσει δεν θα εισέλθει στη βασιλεία του Θεού. Αυτό δεν θα είναι κάτι που κάποιος άνθρωπος, ή ακόμη και η εκκλησία θα αποφασίσει, αλλά όπως είδαμε στο περασμένο κεφάλαιο,
Α’ Κορ 6:9 Η δεν εξεύρετε ότι οι άδικοι δεν θέλουσι κληρονομήσει την βασιλείαν του Θεού; Μη πλανάσθε· ούτε πόρνοι ούτε ειδωλολάτραι ούτε μοιχοί ούτε μαλακοί ούτε αρσενοκοίται
Γιατί η Εκκλησία δέχεται διπλοπαντρεμένους;
Η Αγία Γραφή επιτρέπει στην εκκλησία να δέχεται διπλοπαντρεμένους μόνο στη περίπτωση που ο γάμος έγινε στη διάρκεια περιόδου αγνοίας, πριν ο άνθρωπος γνωρίσει και δεχτεί τον Χριστό στη ζωή του. Μετά την αναγέννηση και τη βάπτιση εν ύδατι, δεν υπάρχει περίοδος αγνοίας.
Φορολογικές επιπλοκές
Σε περιπτώσεις φορολογικών επιπλοκών, ο νόμος δίνει το δικαίωμα στο ένα μέλος εφόσον το ζευγάρι βρίσκεται σε διάσταση, να χωρίσει τη φορολογική του δήλωση και να είναι φορολογικά και περιουσιακά ανεξάρτητο. Δεν επιτρέπεται όμως για λόγους φορολογικής ελάφρυνσης, ένα Χριστιανικό ζευγάρι να "χωρίζει εικονικά", διότι αυτό είναι ένα ψέμα και ο εν επιγνώσει ψεύτης, δεν πρόκειται να μπει στη Βασιλεία του Θεού
Άσκηση βίας
Σε περίπτωση εξάσκησης βίας που γίνεται συνήθως απο τον άνδρα, το πιστό μέλος έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του και τα παιδιά του από τη βία. Μπορεί εφόσον το επιθυμεί να ζητήσει τη συνδρομή του Νόμου και του κράτους. Αν μάλιστα ο άνδρας χτυπά τη γυναίκα του και δεν δέχεται νουθεσία, οι σύζυγοι πρέπει να καλούν την αστυνομία για να αντιμετωπιστεί ο σύζυγος νομικά. Άντρας που χτυπά τη γυναίκα του, αξίζει να περάσει λίγο καιρό στη φυλακή ή να υποστεί τον διασυρμό της κλήσης του από τον εισαγγελέα. Αν μάλιστα ο άνδρας αυτός είναι "πιστό μέλος" της εκκλησίας, τότε η εκκλησία αυτή πρέπει να λάβει πειθαρχικά μέτρα εναντίο του και να μην μπορεί να λάβει θεία κοινωνία μέχρι να μετανοήσει και να ζητήσει συγγνώμη. Και σε αυτή τη περίπτωση όμως, το αθώο μέλος δεν έχει το δικαίωμα του διαζυγίου εφόσον ο σύζυγος βρίσκεται στη ζωή.
Μαλ β:16 Διότι ο Κύριος, ο Θεός του Ισραήλ, λέγει ότι μισεί τον αποβάλλοντα αυτήν και τον καλύπτοντα την βίαν με το ένδυμα αυτού, λέγει ο Κύριος των δυνάμεων· διά τούτο προσέχετε εις το πνεύμά σας και μη φέρεσθε δολίως.
Οι Αποστολικοί Πατέρες περί διαζυγίου <πίσω
Μέγας Βασίλειος: (4ος κανόνας): Αυτοί πού πέρασαν στον δεύτερο γάμο δεν αξίζει πλέον να ονομάζονται άνδρες και γυναίκες, λέγει ο Μέγας Βασίλειος στον 4ον κανόνα του. Επίσης λέγει ο ίδιος για τον τρίτο γάμο: “Οι Άγιοι Πατέρες επέτρεψαν εν σιωπή τον τρίτο γάμο (πολυγαμία) και τον θεώρησαν σαν μία κτηνώδη επιθυμία και ξένη προς το ύψος του χριστιανού ανθρώπου. Σε εμάς φαίνεται ότι αυτή η αμαρτία είναι μεγαλύτερη από την πορνεία….”
Ερμάς: (Επιστολή Ποιμήν του Ερμά ~ 125 μ.Χ., – 4η εντολή, κεφάλαιο 1ο και εδάφιο 4): «… αν κάποιος έχει γυναίκα πιστή στον Κύριο και την συλλάβει να διαπράττει μοιχεία, άραγε αμαρτάνει ο σύζυγος ζώντας μαζί της; Μου είπε: για όσο διάστημα το αγνοεί, είπε, δεν αμαρτάνει, εάν όμως ο άνδρας της μάθει για την αμαρτία της και η γυναίκα δεν μετανοήσει, αλλά επιμένει στη πορνεία της, ο άνδρας που ζει μαζί της, γίνεται συνένοχος της αμαρτίας της και μέτοχος της μοιχείας της. 6 Τι λοιπόν έπρεπε να κάνει – είπα – ο άνδρας, εάν η γυναίκα του επιμένει σ’ αυτό το πάθος; «Να την χωρίσει, μου είπε, και να μείνει μόνος ο άνδρας. Εάν όμως χωρίσει τη γυναίκα του και παντρευτεί άλλη, διαπράττει και αυτός μοιχεία.»
«… Λόγω λοιπόν της πιθανής μετάνοιάς (της μοιχαλίδας) δεν πρέπει να παντρευτεί ο άνδρας και αυτή η πρακτική ισχύει και για τη γυναίκα και για τον άνδρα…»
http://www.sporeas.gr/diazigioKAIdeuterosGamos.htm Είναι γνωστό πως η Χριστιανική παράδοση απαγορεύει ή βλέπει πολύ περιφρονητικά τον δεύτερο γάμο, θεωρώντας πως παραβιάζει τα λόγια του Χριστού (Ματθ. 19:9). Μάλιστα η Καθολική παράδοση απαγορεύει και αυτό ακόμα το διαζύγιο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία μέχρι τον 8ο αιώνα απαγόρευε εντελώς τον δεύτερο γάμο, και επέτρεπε το διαζύγιο μόνο σε περίπτωση μοιχείας. Για λόγους σκοπιμότητας, επειδή ένας Βυζαντινός αυτοκράτορας (ο Λέων ο Σοφός) ήθελε να ξαναπαντρευτεί και πίεζε την Εκκλησία, αυτή επέτρεψε τον δεύτερο και τρίτο γάμο, θεωρώντας τους όμως μία μεγάλη πνευματική πτώση (είναι χαρακτηριστικό ότι στη τελετή του δεύτερου γάμου ψάλλονται και τροπάρια κηδείας!). Η Αγγλικανική Εκκλησία κι αυτή για λόγους σκοπιμότητας (για να ξαναπαντρευτεί ο Ερρίκος ο Η’) επέτρεψε τον δεύτερο γάμο, τον 16ο αιώνα. Την ίδια πορεία ακολούθησαν και άλλες Διαμαρτυρόμενες εκκλησίες (Λουθηρανική, Πρεσβυτερική, κλπ) για να μη δυσαρεστούν τους πιστούς τους και την κοινωνία γενικότερα.
… εκείνο λοιπόν το οποίον ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος ας μη χωρίζη …