ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΣΤΗ ΛΑΤΡΕΙΑ

Τα όργανα ήταν σε μεγάλη χρήση στην αρχαία εποχή αλλά συνειδητά η Εκκλησία δεν επέτρεψε τη χρήση τους στην λατρεία, για να μην νοθεύσει τη γνησιότητα της. 

Οι πατέρες της εκκλησίας επί του θέματος

Οι πιστοί προερχόμενοι από τον Ιουδαϊσμό και τους εθνικούς, ρωτούσαν γιατί η Εκκλησία δε χρησιμοποιεί όργανα και από τους πρώτους ο Κλήμης Αλεξανδρείας έγραψε περί το 190 μ.Χ. στο έργο του, Παιδαγωγός: "Αφήστε την φλογέρα στον τσοπάνο και το φλάουτο στους ανθρώπους που φοβούνται διάφορους θεούς και έχουν αφιερωθεί στην ειδωλολατρεία ... Το Πνεύμα για να καθαρίσει την θεϊκή μας υπηρεσία από κάθε είδους ασύδοτες ισοπεδωτικές μελωδίες ψάλλει: ... 'Κάθε πνοή ας υμνεί τον Κύριο' ... τα όργανα χρησιμεύουν για τον πόλεμο, διεγείροντας τα πάθη ... Αλλ' εμείς κάνουμε χρήση μόνο ενός μουσικού οργάνου: μόνο με τον Λόγο της ειρήνης διά του οποίου αποδίδουμε σεβασμό στον Θεό, δεν κάνουμε πλέον χρήση της αρχαίας άρπας ή της σάλπιγγας, ή την ταμπούρλων ή του φλάουτου ..." 

Στο ίδιο πνεύμα ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος διακόσια χρόνια αργότερα στο 390 μ.Χ. διασαφήνιζε στην ερμηνεία του στον 41ο Ψαλμό: "Ο Δαυίδ παλαιά έγραψε τραγούδια, επίσης σήμερα εμείς ψάλλουμε ύμνους. Αυτός είχε λύρα με άψυχες χορδές, η εκκλησία έχει λύρες με ζωντανές χορδές. Οι γλώσσες μας είναι οι χορδές της λύρας, κάθε μία με διαφορετικό τόνο πραγματικά, αλλά σε πολύ μεγαλύτερη συμφωνία με την ευσέβεια. Εδώ δε χρειάζεται κιθάρα, ή να χορδίσουμε χορδές, ή τα πλήκτρα, χάριν της τέχνης ή χάριν των οργάνων, αλλά αν θέλεις, μπορείς εσύ να γίνεις μια κιθάρα, θανάτωνοντας τα μέλη του σώματος και φέρνοντας σε πλήρη αρμονία το μυαλό με το σώμα. Διότι όταν η σάρκα δεν έχει πλέον επιθυμίες ενάντια στο Πνεύμα, αλλά έχει υποταχθεί στις εντολές του και οδηγείται στο καλύτερο και πιο θαυμαστό μονοπάτι, τότε εσύ δημιουργείς μια πνευματική μελωδία ..." 

Να θυμόμαστε λοιπόν με σοβαρότητα και υπευθυνότητα ότι: "ου γαρ θέατρον εστίν η εκκλησία ..." (δεν είναι θέατρο η εκκλησία) Ι. Χρυσόστομος (+407).

Αυτή ήταν και η πρακτική που παρέλαβαν από την αποστολική εκκλησία:

“Και μη μεθύσκεσθε με οίνον, εις τον οποίον είναι ασωτία, αλλά πληρούσθε διά του Πνεύματος, λαλούντες μεταξύ σας με ψαλμούς και ύμνους και ωδάς πνευματικάς, άδοντες και ψάλλοντες εν τη καρδία υμών εις τον Κύριον, ευχαριστούντες πάντοτε υπέρ πάντων εις τον Θεόν και Πατέρα εν ονόματι του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, υποτασσόμενοι εις αλλήλους εν φόβω Θεού.” (Εφ. 5:18-21)

Ιστορία

Η πλήρης καθιέρωση του εκκλησιαστικού οργάνου στην Ρωμαιοκαθολική εκκησία έγινε στον Μεσαίωνα, κυρίως από τον 10ο αιώνα και μετά, σε μοναστήρια και καθεδρικούς ναούς (1). Στην Αναγέννηση και το Μπαρόκ, η χρήση του εκκλησιαστικού οργάνου άνθισε, φτάνοντας στο αποκορύφωμα με συνθέτες όπως ο Μπαχ.

Η εκκλησία επέτρεψε τη χρήση οργάνων στη λατρεία όταν βρισκόταν σε μια σκοτεινή περίοδο της ιστορίας της και ενώ είχε ήδη συντελεστεί ο πνευματικός της ξεπεσμός (αποστασία).

Καθώς φτάνουμε στην εποχή της μεταρύθμισής, οι Λουθηρανοί κράτησαν το εκκλησιαστικό όργανο, αλλά οι Καλβινιστές και άλλες πιο αυστηρές μεταρρυθμιστικές ομάδες το απέρριψαν. Στη συνέχεια και σταδικά, οι σύγχρονες ευαγγελικές και χαρισματικές εκκλησίες άρχισαν να χρησιμοποιούν έως και σήμερα ένα ευρύ φάσμα οργάνων.

Ακαπέλα

Ο μουσικός όρος «ακαπέλα», εφαρμόζεται για να περιγράψει το τραγούδι μόνο με τη φωνή, χωρίς τη χρήση μουσικού οργάνου. Προέρχεται από το λατινογενές chappel που σημαίνει τον χριστιανικό τρόπο προσευχής και λατρείας (εκκλησία). Έτσι, ακαπέλα σημαίνει τραγουδώ όπως στην εκκλησία, χωρίς όργανα.

Είναι θέμα επιλογής

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δαιμονοποιείται το όργανο. Δεν είναι αμαρτία κάποιος να τραγουδά ή να ψέλνει στον Θεό με τη συνοδεία οργάνων. Η μουσική που δοξάζει τον Θεό είναι ευλογημένη και πολλές φορές ο πιστός άνθρωπος ευλογείται και οικοδομείται με αυτόν τον τρόπο. Επειδή όμως στη λατρεία της εκκλησίας της Καινής Διαθήκης αλλά και της εκκλησιαστικής ιστορίας μέχρι και τον 10ο αιώνα, δεν βλέπουμε όργανα, συμπεραίνουμε ότι η χρήση τους δεν είναι ευάρεστη στον Θεό κατά τη διάρκεια της λατρείας, αλλά είναι αποδεκτή στην ιδιωτική μας ζωή η στις «κοινωνίες μετ’ αλλήλων», όπου και μπορεί υπό προϋποθέσεις να είναι μια μεγάλη ευλογία για τους πιστούς.

Παρόλα αυτά, ο κύριος λόγος για τον οποίο διστάζουμε να χρησιμοποιήσουμε όργανα στη λατρεία μας είναι επειδή δεν βλέπουμε το φαινόμενο στη λατρεία της Καινής Διαθήκης ή της πρώτης αποστολικής εκκλησίας.

Οι περισσότερες διαμαρτυρόμενες εκκλησίες που αποτελούνται απο αναγεννημένα αδέλφια μας, έχουν επιτρέψει τη χρήση οργάνων στη λατρεία τους. Δεν μπορούμε να πούμε ότι κάνουν κάποια αμαρτία, ή ότι παραβιάζουν κάποια γραπτή περικοπή ή εδάφιο μέσα απο τη Βίβλο. Είναι η επιλογή τους, και είναι δική μας επιλογή να διατηρούμε το τρόπο λατρείας που είχαν οι αποστόλοι της Καινής Διαθήκης, οι μαθητές τους και οι μεταποστολικοί πατέρες όπως φανερώνει η εκκλησιαστική παράδοση για πολλούς αιώνες.

Έτσι λοιπόν,  η πρακτική της πρώτης εκκλησίας πηγάζει από την νοοτροπία της καθώς αυτά είναι αλληλένδετα. Και εμείς λοιπόν σήμερα, ως ώριμοι πνευματικοί άνθρωποι εν Χριστώ καλούμαστε να περπατάμε στο ίδιο πνεύμα της αρχαίας αδιαίρετης εκκλησίας των πρώτων αιώνων, μιας και αυτή η εκκλησία με το νικηφόρο μοντέλο της κατάφερε να ανατρέψει τον τότε κόσμο, με τα φτωχά μέσα που είχαν.

Πιστεύουμε ότι τα μουσικά όργανα αποβλέπουν περισσότερο στο να διεγείρουν το συναίσθημα παρά το πνεύμα του ανθρώπου. Ο πιστός άνθρωπος μπορεί να συγκινηθεί ακούγοντας και ένα κοσμικό ή και λαϊκό τραγούδι με τον ίδιο τρόπο ακριβώς, που θα συγκινηθεί και ένας αμετανόητος αμαρτωλός άνθρωπος. Η φωνητική ψαλμωδία όμως, επικεντρώνει τη προσοχή του ανθρώπου περισσότερο στα λόγια παρά στην μελωδία, πράγμα που ωφελεί το πνεύμα και όχι το συναίσθημα. 

Δεν ήταν θέμα διωγμών

Τέλος, το επιχείρημα ότι η πρώτη εκκλησία δεν είχε όργανα επειδή βρισκόταν υπό διωγμό και τα έβαλε όταν σταμάτησαν οι διωγμοί, δεν είναι καθόλου ισχυρό, καθώς οι διωγμοί σταμάτησαν τον 3ο αιώνα, ενώ τα όργανα μπήκαν στην λατρεία τον 10ο αιώνα. Αν οι πρώτοι Χριστιανοί έδιναν στα όργανα την ίδια σημασία που δίνουν οι σύγχρονοι πιστοί, θα τα είχαν βάλει αμέσως μετά τον τερματισμό των διωγμών!

(1) Εκκλησιαστική ιστορία Στεφανίδη, Σελ. 310