Εισαγωγή
Το επίθετο “Κυριακόν” ήταν αρκετά κοινό στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και σήμαινε ότι κάτι “ανήκε στον Αυτοκράτορα”. Στις μέρες των Δομιτιανών, υπήρξε μια μεγάλη συζήτηση ως προς το ποιός είναι ο Κύριος, ο Καίσαρας ή ο Χριστός; Η χρήση του επιθέτου “Κυριακή” από την εκκλησία ήταν μέρος της διαμαρτυρίας ενάντια στη λατρεία του Καίσαρα. Και είναι ακόμη πιθανό ότι η πλήρης φράση «Ημέρα του Κυρίου» επινοήθηκε ως αντίθεση με τη φράση «Ημέρα του Αυγούστου» (η σεβαστή ἡμέρα), ένας όρος που φαίνεται να έχει χρησιμοποιηθεί σε ορισμένα τμήματα της αυτοκρατορίας για να σηματοδοτήσουν ημέρες ειδικά αφιερωμένες προς τιμήν της λατρείας του Καίσαρα.
Στη Καινή Διαθήκη
Αποκ 1:10 Κατά την κυριακήν ημέραν ήλθον εις έκστασιν πνευματικήν, και ήκουσα οπίσω μου φωνήν μεγάλην ως σάλπιγγος,
Η Κυριακή, ως η ημέρα της ανάστασης του Χριστού, διατηρήθηκε ως χριστιανική γιορτή και ονομάστηκε «Ημέρα του Κυρίου». Η καταλληλότητά του στην Αποκ 1:10 είναι προφανής, καθώς ο Ιωάννης έλαβε το όραμά του για τον ανεστημένο Κύριο την ημέρα που όλοι οι Χριστιανοί έχουν το μυαλό τους στραμμένο προς Εκείνον και την δόξα της ανάστασης Του.
ΠΡΑΞ 20:7 Και τη πρώτη ημέρα της εβδομάδος, ενώ οι μαθηταί ήσαν συνηγμένοι δια την κλάσιν του άρτου, ο Παύλος διελέγετο προς αυτούς.
Η φράση «πρώτη ημέρα της εβδομάδας» εμφανίζεται ως η ημέρα κατά την οποία γινόταν η λατρεία και η «κλάσις του άρτου (θεία ευχαριστία).
Α’ ΚΟΡ 16:2 Κατά την πρώτην της εβδομάδος έκαστος υμών ας εναποθέτη παρ' εαυτώ, θησαυρίζων ότι αν ευπορεί.
Το παραπάνω εδάφιο, περιέχει την εντολή η συνεισφορά να γίνεται κατά την πρώτη ημέρα της εβδομάδας. Αυτό δείχνει ότι η Κυριακή θεωρούνταν από τον Παύλο ως η πιο κατάλληλη μέρα για την επαναλαμβανόμενη εντολή της συνεισφοράς, προφανώς διότι ήταν η πιο επίσημη σύναξη της εβδομάδας. Η επταήμερη εβδομάδα ήταν άγνωστη στην ελληνική σκέψη, έτσι συνεπάγεται ότι κάποια τακτική τήρηση ενός εβδομαδιαίου κύκλου είχε διευθετηθεί στην Κόρινθο πριν ο Παύλος γράψει την εντολή του.
ΛΟΥΚ 24:1,3 Την δε πρώτην ημέραν της εβδομάδος, ενώ ήτο όρθος βαθύς, ήλθον εις το μνήμα,.....Και εισελθούσαι δεν εύρον το σώμα, του Κυρίου Ιησού.
Τέλος, η φράση «πρώτη ημέρα της εβδομάδας» που είναι ένας εβραϊσμός αλλά και η σύμπτωση της μορφής της φράσης που χρησιμοποιείται και από τους τέσσερις ευαγγελιστές για την Ημέρα της Ανάστασης, σίγουρα δεν είναι τυχαίο. Ήταν η σταθερή χριστιανική βάση της επίσημης ημέρας που ήταν αφιερωμένη στον Κύριο και στην Ανάσταση του.
Πατερικά κείμενα
Στη μεταποστολική βιβλιογραφία έχουμε τις ακόλουθες αναφορές:
Διδαχή 14:1 “Τὴν Κυριακή τοῦ Κυρίου ἀφοῦ συγκεντρωθεῖτε νὰ προσφέρετε ἄρτο καὶ νὰ ἐκπέμπετε εὐχαριστήριες εὐχές, ἀφοῦ προηγουμένως ἐξομολογηθεῖτε τὰ παραπτώματά σας, γιὰ νὰ εἶναι ἡ προσφορὰ σας καθαρή.”
Ιγνάτιος προς Μαγνησιεις 9:1 “Αν λοιπόν εκείνοι που ανατράφηκαν στα παλιά πράγματα προσήλθαν στην καινούργια Ελπίδα και δεν τηρούν το Σάββατο αλλά την Κυριακή, κατά την οποία και η ζωή μας ανέτειλε δια του Ιησού Χριστού και του θανάτου του...”.
Βαρνάβας 15:9 “Κρατάμε την όγδοη μέρα με χαρά, στην οποία ο Ιησούς αναστήθηκε από τους νεκρούς”.
Εξωγραφικές Μαρτυρίες
Ο Ιουστίνος μας πληροφορεί ότι η "Συνέλευσις των Χριστιανών", γινόταν "τη του ηλίου ημέρα", δηλαδή την Κυριακή. Άλλη πληροφορία που μας παρέχει ο Ιουστίνος για τη Κυριακή, είναι το παρακάτω απόσπασμα από την Α' Απολ. 67, 3, 7: "επισυνάγοντο πάντες οι κατά πόλεις και αγρούς μένοντες, ώστε κοινή την συνέλευσιν εποιούντο"