1.1. Εισαγωγή
Πάσχα ονομάζεται η μεγάλη γιορτή του Ιουδαϊσμού η οποία καθιερώθηκε ως ανάμνηση της Εξόδου, που ελευθέρωσε τους Εβραίους από την αιγυπτιακή δουλεία. Μεταγενέστερα υιοθετήθηκε ως εορτασμός από τους Χριστιανούς αναφορικά με τον θυσιαστικό θάνατο και την ανάσταση του Ιησού Χριστού.
Το γεγονός της απελευθέρωσης αυτής συνέβη με μια σειρά παρεμβάσεων της πρόνοιας του Θεού, από τις οποίες η σημαντικότερη εκδηλώνεται τη νύχτα κατά την οποία θα εξολοθρευόταν τα πρωτότοκα των ανθρώπων και των ζώων των Αιγυπτίων, ενώ τα σπίτια των Εβραίων θα προστατεύονταν αφού οι πόρτες τους είχαν σημαδευτεί με το αίμα του αρνιού που είχαν θυσιάσει.
1.2. Το Πάσχα στη Παλαιά Διαθήκη
ΕΞΟΔ 12:3 Λαλήσατε προς πάσαν την συναγωγήν του Ισραήλ, λέγοντες, Την δεκάτην τούτου του μηνός ας λάβωσιν εις εαυτούς έκαστος εν αρνίον κατά τους οίκους των πατριών αυτών, εν αρνίον δι' έκαστον οίκον. 4 Εάν όμως ήναι οι εν τω οίκω ολιγοστοί διά το αρνίον, αυτός και ο γείτων αυτού ο πλησιέστερος της οικίας αυτού ας λάβωσιν αυτό κατά τον αριθμόν των ψυχών· έκαστος θέλει συναριθμείσθαι διά το αρνίον αναλόγως με το αρκετόν εις αυτόν να φάγη. 5 Το δε αρνίον σας θέλει είσθαι τέλειον, αρσενικόν ενιαύσιον· εκ των προβάτων ή εκ των αιγών θέλετε λάβει αυτό. 6 Και θέλετε φυλάττει αυτό μέχρι της δεκάτης τετάρτης του αυτού μηνός· και τότε άπαν το πλήθος της συναγωγής του Ισραήλ θέλει σφάξει αυτό προς το εσπέρας. 7 Και θέλουσι λάβει εκ του αίματος και βάλει επί τους δύο παραστάτας και επί το ανώφλιον της θύρας των οικιών, όπου θέλουσι φάγει αυτό. 8 Και θέλουσι φάγει το κρέας την νύκτα εκείνην, οπτόν εν πυρί· με άζυμα, και με χόρτα πικρά θέλουσι φάγει αυτό· 9 μη φάγητε απ' αυτού ωμόν, μηδέ βραστόν εν ύδατι, αλλά οπτόν εν πυρί· την κεφαλήν αυτού μετά των ποδών αυτού και μετά των εντοσθίων αυτού· 10 και μη αφήσητε υπόλοιπον απ' αυτού έως το πρωΐ· ό,τι δε περισσεύση απ' αυτού έως το πρωΐ, καύσατε εν πυρί. 11 Και ούτω θέλετε φάγει αυτό· Εζωσμένοι τας οσφύας σας, έχοντες τα υποδήματά σας εις τους πόδας σας και την ράβδον σας εις την χείρα σας· και θέλετε φάγει αυτό μετά σπουδής· είναι πάσχα του Κυρίου. 12 Διότι την νύκτα ταύτην θέλω περάσει διά μέσου της γης της Αιγύπτου και θέλω πατάξει παν πρωτότοκον εν τη γη της Αιγύπτου, από ανθρώπου έως κτήνους· και θέλω κάμει κρίσεις εναντίον πάντων των θεών της Αιγύπτου. Εγώ ο Κύριος. 13 Και το αίμα θέλει είσθαι εις εσάς διά σημείον επί των οικιών, εις τας οποίας κατοικείτε· και όταν ίδω το αίμα, θέλω σας παρατρέξει, και η πληγή δεν θέλει είσθαι εις εσάς διά να σας εξολοθρεύση, όταν πατάξω την γην της Αιγύπτου. 14 Και η ημέρα αύτη θέλει είσθαι εις εσάς εις μνημόσυνον· και θέλετε εορτάζει αυτήν εορτήν εις τον Κύριον εις τας γενεάς σας· κατά νόμον παντοτεινόν θέλετε εορτάζει αυτήν.
O όρος Πάσχα προέρχεται από το Αραμαϊκό “πασά” και το Εβραϊκό “πέσαχ” πού σημαίνει μεταφορικά, "ξεφεύγω", "προσπερνώ", "απαλλάσσω". Το Πάσχα, είναι η προσπέραση του αγγέλου του Θεού πάνω από τα σπίτια των Ισραηλιτών, ενώ έπληττε με θάνατο τα πρωτότοκα αγόρια των Αιγυπτίων.
Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη, το Πάσχα αποτελούσε ανάμνηση της εξόδου από την δουλεία της Αιγύπτου υπό την ηγεσία του Μωυσή μέσω θεϊκής παρέμβασης. Το Πάσχα αποτελούσε οικογενειακή γιορτή. Γιορταζόταν νύχτα, στην πανσέληνο της εαρινής ισημερίας, την 14η του μήνα Αβίβ (που ονομάστηκε Νισάν μετά την Βαβυλωνιακή εξορία) με προσφορά νεαρού ζώου, για να ευλογηθεί από το Θεό όλο το κοπάδι. Το σφάγιο ήταν αρνί ή κατσίκι, αρσενικό και αρτιμελές, δεν έπρεπε να σπάσει κανένα κόκαλο του ενώ το αίμα του ως ένδειξη προστασίας, το έβαζαν στην είσοδο κάθε σπιτιού. Οι μετέχοντες στο δείπνο ήταν ντυμένοι, έτοιμοι για ταξίδι (ΕΞΟΔ 12:8-11).
Ερώτηση προς συζήτηση: Οι Ισραηλίτες δεν έπρεπε να σπάσουν τα κόκκαλα του αρνιού. Τι μπορούμε να πούμε γι’ αυτό;
1.3. Το Πάσχα στη Καινή Διαθήκη
Στη Καινή Διαθήκη, μετά τη θυσία του Χριστού ο οποίος γίνεται για εμάς το Πασχαλινό αρνί, δεν υπάρχει αναφορά περί εορτασμού του Πάσχα από τους πρώτους Χριστιανούς.
Α’ ΚΟΡ 5:7 Καθαρίσθητε λοιπόν από της παλαιάς ζύμης, διά να ήσθε νέον φύραμα, καθώς είσθε άζυμοι. Διότι το πάσχα ημών εθυσιάσθη υπέρ ημών, ο Χριστός·
Όσον αφορά στο χρόνο του εορτασμού, υπήρξαν πολλές διαφορές ανάμεσα στους Εβραίους Χριστιανούς και στους Εθνικούς Χριστιανούς. Τελικά η Οικουμενική σύνοδος της Νικαίας καθόρισε ότι το Χριστιανικό Πάσχα πρέπει να γιορτάζεται Κυριακή ως η ημέρα της ανάστασης του Κυρίου.
Ο Χριστός παρομοιάζεται από τον Ιωάννη το βαπτιστή ως ο αμνός του Θεού που θα πληρώσει για την αμαρτία του κόσμου.
ΙΩΑΝ 1:29 Τη επαύριον βλέπει ο Ιωάννης τον Ιησούν ερχόμενον προς αυτόν και λέγει· Ιδού, ο Αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου.
Οι Ισραηλίτες έπρεπε να σφάξουν ένα αρνί και με το αίμα να βάψουν τους παραστάτες και το ανώφλι των θυρών, ώστε να τους παρατρέξει ο άγγελος εξολοθρευτής που θα θανάτωνε τα πρωτότοκα των Αιγυπτίων. Ο Ιησούς, στο δικό μας Χριστιανικό Πάσχα, γίνεται το αρνί του Θεού που θυσιάζεται ώστε πράγματι και εμάς να μας παρατρέξει η οργή του Θεού. Ακόμη, οι Ισραηλίτες συνόδευαν το ψητό αρνί με πικρά χόρτα και έτρωγαν άζυμο ψωμί για επτά ημέρες, όσο διαρκούσε η γιορτή του Πάσχα. Έτσι κι εμείς, στη Χριστιανική μας ζωή πρέπει να γευόμαστε και τις θλίψεις (πικρά χόρτα) που δοκιμάζουν και αυξάνουν τη πίστη μας, αλλά και το άζυμο ψωμί που συμβολίζει τη ζωή δίχως τη ζύμη της αμαρτίας.
A’ Κορ 5:7 Καθαρίσθητε λοιπόν από της παλαιάς ζύμης, διά να ήσθε νέον φύραμα, καθώς είσθε άζυμοι. Διότι το πάσχα ημών εθυσιάσθη υπέρ ημών, ο Χριστός· 8 ώστε ας εορτάζωμεν ουχί με ζύμην παλαιάν, ουδέ με ζύμην κακίας και πονηρίας, αλλά με άζυμα ειλικρινείας και αληθείας.
Ακόμη στο κεφάλαιο 53 του Ησαΐα, διαβάζουμε τον «ύμνο των παθών» όπου προφητικά ο δούλος του Θεού μιλά για τα πάθη του Κυρίου με μια δραματική και ποιητική γλώσσα.
Τέλος, βλέπουμε ότι στη Καινή Διαθήκη, ο Κύριος γιορτάζοντας το Εβραϊκό Πάσχα με τους μαθητές του για τελευταία φορά, εγκαινιάζει και τη τελετή του δείπνου του Κυρίου ή αλλιώς θεία κοινωνία του σώματος και αίματος του Κυρίου, δίνοντας τη σκυτάλη στο Πάσχα της Καινής Διαθήκης. Μάλιστα δίνει και την εντολή στους αποστόλους να γίνεται η τελετή αυτή κάθε Κυριακή σε ανάμνηση του πάθους του, μέχρι να επιστρέψει για να παραλάβει την Εκκλησία Του.
Α’ Κορ 11:23 Διότι εγώ παρέλαβον από του Κυρίου εκείνο, το οποίον και παρέδωκα εις εσάς, ότι ο Κύριος Ιησούς εν τη νυκτί καθ' ην παρεδίδετο έλαβεν άρτον, 24 και ευχαριστήσας έκοψε και είπε· Λάβετε, φάγετε· τούτο είναι το σώμα μου το υπέρ υμών κλώμενον· τούτο κάμνετε εις την ανάμνησίν μου. 25 Ομοίως και το ποτήριον, αφού εδείπνησε, λέγων· Τούτο το ποτήριον είναι η καινή διαθήκη εν τω αίματί μου· τούτο κάμνετε, οσάκις πίνητε, εις την ανάμνησίν μου. 26 Διότι οσάκις αν τρώγητε τον άρτον τούτον και πίνητε το ποτήριον τούτο, τον θάνατον του Κυρίου καταγγέλλετε, μέχρι της ελεύσεως αυτού. 27 Ώστε όστις τρώγη τον άρτον τούτον ή πίνη το ποτήριον του Κυρίου αναξίως, ένοχος θέλει είσθαι του σώματος και αίματος του Κυρίου. 28 Ας δοκιμάζη δε εαυτόν ο άνθρωπος, και ούτως ας τρώγη εκ του άρτου και ας πίνη εκ του ποτηρίου· 29 διότι ο τρώγων και πίνων αναξίως τρώγει και πίνει κατάκρισιν εις εαυτόν, μη διακρίνων το σώμα του Κυρίου.
Λουκ 22:14 Και ότε ήλθεν η ώρα, εκάθησεν εις την τράπεζαν, και οι δώδεκα απόστολοι μετ' αυτού. 15 Και είπε προς αυτούς· Πολύ επεθύμησα να φάγω το πάσχα τούτο με σας προ του να πάθω· 16 διότι σας λέγω, ότι δεν θέλω φάγει πλέον εξ αυτού, εωσού εκπληρωθή εν τη βασιλεία του Θεού. 17 Και λαβών το ποτήριον, ευχαρίστησε και είπε· Λάβετε τούτο και διαμοιράσατε εις αλλήλους· 18 διότι σας λέγω ότι δεν θέλω πίει από του γεννήματος της αμπέλου, εωσού έλθη η βασιλεία του Θεού. 19 Και λαβών άρτον, ευχαριστήσας έκοψε και έδωκεν εις αυτούς, λέγων· Τούτο είναι το σώμα μου το υπέρ υμών διδόμενον· τούτο κάμνετε εις την ιδικήν μου ανάμνησιν. 20 Ωσαύτως και το ποτήριον, αφού εδείπνησαν, λέγων· Τούτο το ποτήριον είναι η καινή διαθήκη εν τω αίματί μου, το υπέρ υμών εκχυνόμενον.
Στη Παλαιά Διαθήκη λοιπόν, το Πάσχα ήταν ανάμνηση της Εξόδου του Λαού Ισραήλ από τη δουλεία του Φαραώ στην ελευθερία της γης της επαγγελίας. Παρόμοια και στη Καινή διαθήκη, τον Πάσχα, το δείπνο του Κυρίου, η τελετή κατά την οποία όπως οι Ισραηλίτες έτρωγαν το αρνί, οι Χριστιανοί τρώνε τη σάρκα του Κυρίου και πίνουν το αίμα Του, σε ανάμνηση της σταυρικής θυσίας του Χριστού και της «εξόδου» του λαού του Θεού από τη δουλεία του διαβόλου στην ελευθερία της βασιλείας των ουρανών που ο Θεός δίνει στον άνθρωπο που δέχεται το Χριστό σαν προσωπικό του Σωτήρα.
Εάν δεν ολοκληρωθεί το ΠΕΡΑΣΜΑ (Πάσχα) ώστε να ζούμε ελεύθεροι, τότε έχουμε μείνει δούλοι στην Αίγυπτο.
1.4. Ιησούς, Ο Αμνός Του Πάσχα - Το Αίμα
Είναι όμως η «Έξοδος» απλά η ανάμνηση τη Εξόδου των Εβραίων από την Αίγυπτο; Πως αφορά την ζωή μας το Πάσχα, και πώς μπορεί να γίνει μια πραγματική εμπειρία ζωής για εμάς σήμερα; Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε είναι η πρακτική αξία του Πάσχα στις ζωές μας. Και αυτό σημαίνει να βγούμε από κάθε μορφής δουλεία στην αμαρτία, ώστε απαλλαγμένοι από τα πνευματικά Σκοτεινά δεσμά, να κάνουμε το δικό μας «πέρασμα» στη Σωτηρία.Το Πάσχα είναι μια ετήσια υπενθύμιση ότι ο Θεός ενανθρώπησε στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, και πήρε επάνω Του την Αμαρτία του κόσμου.
Όταν ο Θεός μας έδωσε γραμμένο μέσω του Μωυσή: «η ημέρα αυτή θα είναι σε σας σε ενθύμηση· και θα γιορτάσετε αυτή τη γιορτή στον Κύριο στις γενεές σας», ο στόχος δεν ήταν απλά να δημιουργηθεί μια θρησκευτική παράδοση.
Υπάρχουν πολλοί πνευματικοί λόγοι που ο Θεός προσδιόρισε τον καιρό και θέσπισε την ετήσια ενθύμηση. Ένας από αυτούς τους λόγους που ΔΕΝ θα εξετάσουμε σήμερα αφορά τους πνευματικούς καιρούς και εποχές.
Σήμερα θα δώσουμε έμφαση στις πνευματικές αρχές που ο Κύριος μας έδωσε μέσω των εορτών της Παλαιάς Διαθήκης, που ήταν σκιά μελλοντικών πραγμάτων που αφορούν την Βασιλεία του ουρανού που ήλθε σε μας δια του Ιησού Χριστού.
Ο Ιησούς εκπλήρωσε όλες τις εορτές του Κυρίου που παραλάβαμε από τον Μωυσή στο πρόσωπο Του, από τις οποίες το Πάσχα είναι η πλέον σημαντική, καθώς είναι όπως η γέννηση ενός ανθρώπου. Αν δεν γεννηθεί, δεν μπορεί να ακολουθήσει κανένα άλλο σημαντικό γεγονός στη ζωή.
Η ετήσια ενθύμηση επίσης εξυπηρετεί τον σκοπό:
της διδαχής των νεότερων γενεών,
της ανανέωσης και αναζωογόνησης της σχέσης μας με τον Κύριο, και
της ευχαριστίας μας προς Αυτόν για όλη την καλοσύνη Του και χάρη με την οποία μας έχει περιβάλει.
Είναι κάτι παρόμοιο με τον εορτασμό των γενεθλίων. Τα γενέθλια μπορεί να είναι μια βαρετή ετήσια ενθύμηση της γέννησης μας, ή, ένας υπέροχος εορτασμός του δώρου της Ζωής με τη συντροφιά της οικογένειας και των φίλων μας.
Χάρη στη σταυρική θυσία του Αμνού του Θεού, ο θάνατος του Ιησού ήταν η πληρωμή του αντιτίμου για την απολύτρωση από τα δεσμά της Αμαρτίας. Ο Ιησούς πλήρωσε με την ίδια Του την ζωή, ώστε καθ΄ένας που πιστεύει και αποδέχεται αυτό το δώρο του Θεού, να απολυτρωθεί και να είναι ελεύθερος από τα δεσμά της κόλασης.
Καθώς στη συνέχεια η δύναμη του Θεού που ανέστησε τον Ιησού εκ νεκρών είναι διαθέσιμη και σε εμάς που πιστεύουμε στην δική Του ανάσταση, μπορούμε και εμείς να κάνουμε το πέρασμα (πεσάχ = πάσχα) από τον Θάνατο στην Αιώνια Ζωή!
Επομένως η ετήσια ενθύμηση της θυσίας και της ανάστασης του Αμνού του Θεού που είναι ένας εορτασμός πάσχα, δηλαδή ‘περάσματος’ στην Ζωή, είναι κυριολεκτικά όπως τα γενέθλια!
Το Πάσχα είναι ετήσιος εορτασμός ανάμνησης της γέννησης μας μέσα στην Αιώνια Ζωή που δίνει ο Θεός με την δύναμη της Ανάστασης του Ιησού!
Η ιστορία του Πάσχα των Εβραίων από την υποδούλωση στην Αίγυπτο στην ελευθερία είναι η πηγή πνευματικής αναγέννησης σε κάθε έναν που πιστεύει στον Ιησού και αποδέχεται στην καρδιά του το έργο της απολύτρωσης και ανάστασης σε αιώνια ζωή μετά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου στη γη.
Καθώς λοιπόν το Πάσχα είναι σαν τον εορτασμό των γενεθλίων της πνευματικής αναγέννησης, είναι μια ετήσια ευκαιρία να θυμηθούμε και να δώσουμε ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ στον Θεό για το δώρο της Ανάστασης του Ιησού που χαρίζει Αιώνια Ζωή!
Τι πιο υπέροχο από το να γιορτάζουμε την Ανάσταση του Ιησού! Αναστήθηκε εκ νεκρών και δεν πέθανε ξανά... ζει στους αιώνες! Σήμερα που διαβάζουμε αυτό το άρθρο ο Ιησούς είναι τόσο ζωντανός όσο την ημέρα που Τον είδαν οι μαθητές του αναστημένο!
Έτσι τον είδε και ο Ιωάννης και μας έγραψε:
ΑΠΟΚ 1:17 Και ότε είδον αυτόν, έπεσα προς τους πόδας αυτού ως νεκρός, και επέθηκε την δεξιάν αυτού χείρα επ' εμέ; λέγων μοι· Μη φοβού· εγώ είμαι ο πρώτος και ο έσχατος 18 και ο ζων, και έγεινα νεκρός, και ιδού, είμαι ζων εις τους αιώνας των αιώνων, αμήν, και έχω τα κλειδία του άδου και του θανάτου.
Το Πάσχα είναι καιρός να θυμόμαστε και να διακηρύττουμε ότι ο Ιησούς νίκησε τον θάνατο επάνω στο σταυρό! Δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό για τους εν ζωή ανθρώπους από του να γνωρίζουν ότι όσοι είμαστε εν Χριστώ δεν θα πεθάνουμε ποτέ! Ότι ακόμη κι όταν η σάρκα μας πάει στον τάφο, εμείς ουσιαστικά θα απελευθερωθούμε από αυτό το σώμα του θανάτου, ώστε να ενδυθούμε το ουράνιο κατοικητήριο μας της Αιώνιας Ζωής.
Β΄ΚΟΡ 5:1 Διότι εξεύρομεν ότι εάν η επίγειος οικία του σκηνώματος ημών χαλασθή, έχομεν εκ του Θεού οικοδομήν, οικίαν αχειροποίητον, αιώνιον εν τοις ουρανοίς. 2 Επειδή εν τούτω στενάζομεν, επιποθούντες να επενδυθώμεν το κατοικητήριον ημών το ουράνιον, 3 αν και ενδυθέντες αυτό δεν θέλωμεν ευρεθή γυμνοί. 4 Διότι όσοι είμεθα εν τούτω τω σκηνώματι στενάζομεν υπό το βάρος αυτού· επειδή θέλομεν ουχί να εκδυθώμεν, αλλά να επενδυθώμεν, διά να καταποθή το θνητόν υπό της ζωής.
Το Αίμα του Ιησού που χύθηκε επάνω στο σταυρό του Γολγοθά είναι το σημείο για είσοδο στην Αιώνια Ζωή, καθώς μας δίνει την πρόσκληση και την ελευθερία να κάνουμε το πέρασμα (‘πάσχα’) από την υποδούλωση στην Αμαρτία που οδηγεί στον Θάνατο, στην χάρη του Ιησού Χριστού που μας απολυτρώνει από την εξουσία του θανάτου και μας δίνει την είσοδο στην Βασιλεία του ουρανού.
Η πρόσκληση του Πάσχα για πνευματική αναγέννηση!
Άραγε, όσοι από εμάς δεν έχουμε κάνει ακόμη αυτό το πέρασμα από την εξουσία του Θανάτου μέσω της Αμαρτίας στην θαυμαστή ελευθερία και Αιώνια Ζωή που χαρίζει ο Ιησούς Χριστός, μήπως θέλουμε να πάρουμε την ευκαιρία του φετινού Πάσχα να εορτάσουμε την θυσία του Αμνού του Θεού με Αλήθεια και Πνεύμα, και όχι απλά με θρησκευτικές παραδόσεις; Ο Ιησούς που έδωσε την ζωή Του για να σωθεί καθ΄ ένας που πιστεύει σε Αυτόν, μας προσκαλεί με την ευκαιρία του Πάσχα να κάνουμε κι εμείς το πέρασμα:
από τον Θάνατο στην Ζωή!
από το Σκοτάδι στο Φως!
από την υποδούλωση στην Αμαρτία, στην ελευθερία των υιών του Θεού!
από τη νεκρή θρησκεία των λαϊκών παραδόσεων, στην πραγματική λατρεία με πίστη, πνεύμα και αλήθεια!
Α΄ ΙΩΑ 4:14 Και ημείς είδομεν και μαρτυρούμεν ότι ο Πατήρ απέστειλε τον Υιόν Σωτήρα του κόσμου. 15 Όστις ομολογήση ότι ο Ιησούς είναι ο Υιός του Θεού, ο Θεός μένει εν αυτώ και αυτός εν τω Θεώ. 16 Και ημείς εγνωρίσαμεν και επιστεύσαμεν την αγάπην την οποίαν έχει ο Θεός προς ημάς. Ο Θεός είναι αγάπη, και όστις μένει εν τη αγάπη εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ. ΡΩΜ 10:6 η εκ πίστεως όμως δικαιοσύνη λέγει ούτω· Μη είπης εν τη καρδία σου, Τις θέλει αναβή εις τον ουρανόν; τουτέστι διά να καταβιβάση τον Χριστόν. 7 ή, Τις θέλει καταβή εις την άβυσσον; τουτέστι διά να αναβιβάση τον Χριστόν εκ νεκρών. 8 Αλλά τι λέγει; Πλησίον σου είναι ο λόγος, εν τω στόματί σου και εν τη καρδία σου· τουτέστιν ο λόγος της πίστεως, τον οποίον κηρύττομεν. 9 Ότι εάν ομολογήσης διά του στόματός σου τον Κύριον Ιησούν, και πιστεύσης εν τη καρδία σου ότι ο Θεός ανέστησεν αυτόν εκ νεκρών, θέλεις σωθή· 10 διότι με την καρδίαν πιστεύει τις προς δικαιοσύνην, και με το στόμα γίνεται ομολογία προς σωτηρίαν. 11 Διότι λέγει η γραφή· Πας ο πιστεύων επ' αυτόν δεν θέλει καταισχυνθή. 12 Επειδή δεν είναι διαφορά Ιουδαίου τε και Ελληνος· διότι ο αυτός Κύριος είναι πάντων, πλούσιος προς πάντας τους επικαλουμένους αυτόν· 13 διότι Πας όστις επικαλεσθή το όνομα του Κυρίου θέλει σωθή.